२० पुष ,काठमाडौ । नेपालको दुई दिने भ्रमणमा आएका भारतीय विदेशमन्त्रीलाई भेट्न हिजो काठमाडौंको एक होटलमा शीर्ष नेताहरूको लर्को लाग्यो । लर्कोमा तीनजना पूर्वप्रधानमन्त्रीसमेत थिए ।
भारतीय विदेशमन्त्री नेपाल आउनासाथ शीतलनिवासमा पुगेर राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेललाई र बालुवाटारमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाललाई भेटे । दाहालसँग उनको सामूहिक साथै वान टु वान वार्तासमेत भएको थियो । सामान्यतया समकक्षी नेताहरूबीच वान टु वान वार्ताको अभ्यास भए पनि प्रधानमन्त्रीले विदेशमन्त्रीसँग वान टु वान बस्नु अस्वाभाविक मानिन्छ ।
विदेशमन्त्री जयशंकरले अन्य दलका नेताहरूलाई भने एउटा होटलमा भेट्न बोलाए । उनी म्यारियट होटलमा बसेको भए पनि नेताहरूलाई बत्तिसपुतलीस्थित द्वारिकाज होटलमा बोलाएका हुन् । यी भेटघाटका विषयमा नेपालको परराष्ट्र मन्त्रालयले कुनै जानकारी दिएको छैन । जयशंकरले आफ्नो ट्वीटरबाट भेटघाटका तस्बिरहरू सार्वजनिक गरेपछि नेताहरूको पोल खुलेको हो ।
एमाले अध्यक्ष ओली पार्टीका विदेश विभाग प्रमुख राजन भट्टराईलाई लिएर गएका थिए । नेकपा एसका अध्यक्ष नेपालसँग पार्टीका उपाध्यक्षद्वय राजेन्द्र पाण्डे र प्रमेश हमाल तथा प्रवक्ता जगन्नाथ खतिवडा थिए ।
सामान्यतया विदेशी अतिथिहरूसँग देशका नेताहरूको भेटघाटको चाँजोपाँजो मिलाउने जिम्मेवारी परराष्ट्र हो । तर, पूर्वप्रधानमन्त्रीहरूसहित शीर्ष नेताले भारतीय विदेश मन्त्रीलाई भेटेको विषयमा परराष्ट्र मन्त्रालयले अनभिज्ञता दर्शाएको छ ।
परराष्ट्र मन्त्रालयका प्रवक्ता अमृत राईले राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री र परराष्ट्रमन्त्रीबाहेक अरु नेताहरूसँगको भेटघाट आफूहरूको जानकारीमा नरहेको बताए ।
‘हामीलाई यो विषयमा कुनै पनि जानकारी आएको छैन,’ उनले भने ।
बुझिएअनुसार भारतीय दूतावासबाट सीधै शीर्ष नेताहरूलाई फलानो ठाउँमा आउनु भनेर फोन गएको थियो । सोही आज्ञापालन गर्दै नेताहरू लाइन लागेर भेट्न पुगे । नेकपा एमालेका परराष्ट्र विभाग प्रमुख भट्टराईले नेपाल प्रेससँग प्रतिक्रिया दिँदै यो चलिआएको अभ्यासअनुसार भएको बताए ।
भट्टराईले भने, ‘उनी बसेको म्यारियटमा हो । उनीहरूले भेटघाटका लागि द्वारिकाज होटलमा भेन्यूज तय गरे । बाहिरै सहज हुन्छ भनेर न्यूट्रल भेन्यू तयार गरेको होला । विगतमा पनि त्यसरी भेटघाट गर्ने गरिएको रहेछ । अरु पूर्वप्रधानमन्त्रीहरूले पहिले गएर भेटघाट गरिरहेको हिसाबले ‘म चैं जान्न’ भन्ने कुरा आएन । बसेकै ठाउँमा जाने चैं अभ्यास छैन । तर, अर्को ठाउँमा भेट्ने चैं अभ्यासमा छ ।’
भट्टराईका अनुसार भेटघाटमा कुनै राजनीतिक कुराकानी भएन । उनले शिष्टाचार भेट मात्र भएको बताए ।
नेकपा एकीकृत समाजवादीका प्रवक्ता खतिवडाले पनि सामान्य भलाकुसारी भएको बताए । पूर्वप्रधानमन्त्रीले होटलमा गएर भेट्नु प्रोटोकलविपरीत हो वा होइन भन्ने प्रश्नमा उनले जवाफ दिए, ‘चलिआएको अभ्यास यस्तै छ । तर, मेरो व्यक्तिगत विचार चाहीँ यस्तो भेटघाटका लागि निश्चित प्रोटोकल बनाउनुपर्छ र परराष्ट्रले नै समन्वय गर्नुपर्छ भन्ने हो ।’
जानकार भन्छन्- कुटनीतिक दिवालीयापन
सन् २०२१ मा नेपालका तत्कालीन परराष्ट्रमन्त्री प्रदीप ज्ञवाली संयुक्त आयोगको वैठकका लागि नै भारत भ्रमणमा जाँदा भारतीय प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपति भेट्न पाएका थिएनन् । तर, भारतीय विदेशमन्त्री त्यही प्रयोजनका लागि नेपाल आउँदा सिधै शीतलनिवास र बालुवाटार पुगे । समकक्षीसँग वार्ताअघि नै उनले राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल र प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाललाई भेट्न भ्याइसकेका थिए । पूर्वप्रधानमन्त्रीहरू लाइन लागेर उनलाई भेट्न गए ।
एक पूर्वपरराष्ट्रमन्त्रीको भनाइमा यो प्रवृत्ति नेपालको कुटनीतिक दिवालीयापनको द्योतक हो ।
उनले थपे, ‘पूर्वप्रधानमन्त्रीहरू जो देशको मर्यादाक्रममा सभामुख समान हुन्छन् उनीहरू लाइन लागेर होटलमा पुगेर भेट्नु लाजमर्दो हो ।’
उनले होटलमा भएको भेटघाटलाई ‘दर्शन भेट’ का रूपमा परिभाषित गरे । मूलधारका नेतालाई एक्लाएक्लै तर मधेश केन्द्रित दलका नेतालाई संयुक्त भेट्नुको पनि ठूलो अर्थ भएको उनको टिप्पणी छ ।